آنچه مي خوانيد نوشتاري است كه آقاي دكتر هوشنگ گنجه اي نوشته اند.اين نوشتار چند سال پيش در ماهنامه خواندني منتشر گرديد. بنده به جز اين مقاله ارزشمند در جايي ديگر درباره كمال الدين فارسي و ارتباط وي با فيزيك نور مقاله اي نديده ام. اگر دوستان در اين رابطه آگاهي دارند ،بنده را نيز آگاه نمايند.
دكتر هوشنگ گنجه اي
كمال الدين فارسي فيزيكدان برجسته ي ايراني در سال 645 خورشيدي( 1267 ميلادي) در شيراز به دنيا آمد. وي در روز 30 دي ماه 697(19 ذيقعده 718/12 ژانويه 1319 م) در تبريز چشم از جهان بست. كمال الدين شيرازي از دانشمندان نامدار فيزيك در رشته ي نور بود و كتابي به نام تتقيح المناظر (تتقيح به معناي پاكيزه و خالص كردن) درباره ي ماهيت نوشت. كريستيان هويگنس فيزيكدان نام آور فرانسوي حدود 377 سال بعد از درگذشت كمال الدين فارسي ، در فرانسه به دنيا آمد. او از دانشمندان نامدار داانش فيزيك در رشته ي نور بود و كتابي به نام "فيزيك نور" نوشت.
كمال الدين فارسي در كتاب خود درباره ي نور چنين نوشته است: نوري كه از جسم نوراني خارج مي شود ، در اصل از جنس حرارت و آتش است. زيرا اگر نور آفتاب به آيينه ي مقعر بتابانيم در يك نقطه جمع مي شود و هرگاه در آن نقطه ، جسم قابل سوختني باشد ، آن را مي سوزاند.
چهارصد سال بعد از كمال الدين فارسي ، هويگنس در كتاب خود در مورد نور، چنين نوشته است: نور از جنس آتش است و همه مي دانند كه از شعله ي آتش نور به وجود مي آيد. هرگاه نور را بر آيينه مقعر ]كاس[ بتابانيم و آن را در يك نقطه متمركز كنيم، نقطه اي نوراني تليد مي شود كه اين نقطه ي نوراني سوزاننده است و حرارتي دارد كه اگر جسم قابل سوختني را در برابر آن نگه داريم ، آن را مانند آتش مي سوزاند.ماكسول از دانشمندان معروف فيزيك و رياضي است كه در سال 1860 ميلادي نظريه ي خود را به نام "الكترومانيتيك" بعد از تجربه هايي به اين شرح انتشار داد: نوري كه ما مي بينيم عبارت است از دو بردار الكتريكي و معناطيسي عمود بر هم بر شعاع نوراني كه هميشه در حال ارتعاش است. چنين حالتي نور طبيعي را ايجاد مي كند.
اما كمال الدين فارسي پيش از ماكسول گفته بود: هرگاه نور به طور مايل به محيط شفاف ديگري داخل شود، مي توان حركت آن را نتيجه دو حركت دانست: يكي حركت در جهت عمودي و حركت ديگر در جهتي كه عمود بر عمود اول است.
كمال الدين دانشمندي است كه براي اولين بار در اثبات نظريه هاي خود، از قوانين و قضيه هاي هندسي در فيزيك نور استفاده كرد. اين كار در آن زمان بسيار نو بود و در فعاليت هاي علمي ارزش زيادي داشت. افزون بر اين ، يكي ديگر از كارهاي كمال الدين فارسي ، ساختن تاريكخانه و تاباندن پرتو نور از سوراخ و روزنه بود كه 270 سال بعد ، دكارت دانشمند فرانسوي آن را تكرار كرد. كمال الدين فارسي اولين كسي بود كه نظريه خطاي چشم را شرح داد و براي بهبود خطاي چشم، استفاده از عدسي هاي مختلف را پيشهاد كرد. اين نظريه جالب و بي نظير سبب شد كه بعدها در قرن نوزدهم ميلادي در اصول عكاسي و ساخت ميكروسكوپ ها و تسكوپ ها از عدسي ها استفاده شود. اما نكته ي مهم اين است كه در گذشته لاتين كتاب " تقيح المناظر" كمال الدين فارسي ، مانند بسياري از دانشمندان ايراني، به كتابخانه هاي اروپا راه يافته بود. در بسياري از موارد، نام نويسنده و يا صاحب اثر در ترجمه ، آورده نشده است. بدين سان، غربي ها با قصد و عمد، اين آثار را بدون صاحب اعلام كرده بودند تا هر كس زودتر از راه رسيد، آن را به نام خود ثبت كند. بدين سانف بسياري از نظريه ها و تجربه هاي كمال الدين از كتاب ها و زبان دانشمندان غربي سر دراورده است! البته اين امر، محدود به كمال الدين فارسي نيست. در بسياري از رشته ها ي دانش شگرد شناسي نيز اروپايي ها، دست آوردهاي ايرانيان را به نام خود كرده اند. از نمونه هاي بسيار گوياي آن، عزيز الدين نسفي و داروين است. با فاصله ي چند صد سال ، داروين نظريه ي تكامل عزيزالدين نسفي را به نام خود به ثبت رسانيد. البته بايد توجه داشت كه نظريه ي عزيز الدين نسفي، كامل تر و ژرف تر از آن چيزي است كه داروين مي گويد. اين وظيفه ي مهم به عهده ي مركزهاي علمي، دانشگاه ها و نيز وزارت علوم است كه با گسيل هيات هاي كارشناسي به كتابخانه هاي اروپا و به ويژه "واتيكان" اين كار بزرگ را پيگيري كند.
برگرفته از ماهنامه ي خواندني- شماره 45
دكتر هوشنگ گنجه اي
كمال الدين فارسي فيزيكدان برجسته ي ايراني در سال 645 خورشيدي( 1267 ميلادي) در شيراز به دنيا آمد. وي در روز 30 دي ماه 697(19 ذيقعده 718/12 ژانويه 1319 م) در تبريز چشم از جهان بست. كمال الدين شيرازي از دانشمندان نامدار فيزيك در رشته ي نور بود و كتابي به نام تتقيح المناظر (تتقيح به معناي پاكيزه و خالص كردن) درباره ي ماهيت نوشت. كريستيان هويگنس فيزيكدان نام آور فرانسوي حدود 377 سال بعد از درگذشت كمال الدين فارسي ، در فرانسه به دنيا آمد. او از دانشمندان نامدار داانش فيزيك در رشته ي نور بود و كتابي به نام "فيزيك نور" نوشت.
كمال الدين فارسي در كتاب خود درباره ي نور چنين نوشته است: نوري كه از جسم نوراني خارج مي شود ، در اصل از جنس حرارت و آتش است. زيرا اگر نور آفتاب به آيينه ي مقعر بتابانيم در يك نقطه جمع مي شود و هرگاه در آن نقطه ، جسم قابل سوختني باشد ، آن را مي سوزاند.
چهارصد سال بعد از كمال الدين فارسي ، هويگنس در كتاب خود در مورد نور، چنين نوشته است: نور از جنس آتش است و همه مي دانند كه از شعله ي آتش نور به وجود مي آيد. هرگاه نور را بر آيينه مقعر ]كاس[ بتابانيم و آن را در يك نقطه متمركز كنيم، نقطه اي نوراني تليد مي شود كه اين نقطه ي نوراني سوزاننده است و حرارتي دارد كه اگر جسم قابل سوختني را در برابر آن نگه داريم ، آن را مانند آتش مي سوزاند.ماكسول از دانشمندان معروف فيزيك و رياضي است كه در سال 1860 ميلادي نظريه ي خود را به نام "الكترومانيتيك" بعد از تجربه هايي به اين شرح انتشار داد: نوري كه ما مي بينيم عبارت است از دو بردار الكتريكي و معناطيسي عمود بر هم بر شعاع نوراني كه هميشه در حال ارتعاش است. چنين حالتي نور طبيعي را ايجاد مي كند.
اما كمال الدين فارسي پيش از ماكسول گفته بود: هرگاه نور به طور مايل به محيط شفاف ديگري داخل شود، مي توان حركت آن را نتيجه دو حركت دانست: يكي حركت در جهت عمودي و حركت ديگر در جهتي كه عمود بر عمود اول است.
كمال الدين دانشمندي است كه براي اولين بار در اثبات نظريه هاي خود، از قوانين و قضيه هاي هندسي در فيزيك نور استفاده كرد. اين كار در آن زمان بسيار نو بود و در فعاليت هاي علمي ارزش زيادي داشت. افزون بر اين ، يكي ديگر از كارهاي كمال الدين فارسي ، ساختن تاريكخانه و تاباندن پرتو نور از سوراخ و روزنه بود كه 270 سال بعد ، دكارت دانشمند فرانسوي آن را تكرار كرد. كمال الدين فارسي اولين كسي بود كه نظريه خطاي چشم را شرح داد و براي بهبود خطاي چشم، استفاده از عدسي هاي مختلف را پيشهاد كرد. اين نظريه جالب و بي نظير سبب شد كه بعدها در قرن نوزدهم ميلادي در اصول عكاسي و ساخت ميكروسكوپ ها و تسكوپ ها از عدسي ها استفاده شود. اما نكته ي مهم اين است كه در گذشته لاتين كتاب " تقيح المناظر" كمال الدين فارسي ، مانند بسياري از دانشمندان ايراني، به كتابخانه هاي اروپا راه يافته بود. در بسياري از موارد، نام نويسنده و يا صاحب اثر در ترجمه ، آورده نشده است. بدين سان، غربي ها با قصد و عمد، اين آثار را بدون صاحب اعلام كرده بودند تا هر كس زودتر از راه رسيد، آن را به نام خود ثبت كند. بدين سانف بسياري از نظريه ها و تجربه هاي كمال الدين از كتاب ها و زبان دانشمندان غربي سر دراورده است! البته اين امر، محدود به كمال الدين فارسي نيست. در بسياري از رشته ها ي دانش شگرد شناسي نيز اروپايي ها، دست آوردهاي ايرانيان را به نام خود كرده اند. از نمونه هاي بسيار گوياي آن، عزيز الدين نسفي و داروين است. با فاصله ي چند صد سال ، داروين نظريه ي تكامل عزيزالدين نسفي را به نام خود به ثبت رسانيد. البته بايد توجه داشت كه نظريه ي عزيز الدين نسفي، كامل تر و ژرف تر از آن چيزي است كه داروين مي گويد. اين وظيفه ي مهم به عهده ي مركزهاي علمي، دانشگاه ها و نيز وزارت علوم است كه با گسيل هيات هاي كارشناسي به كتابخانه هاي اروپا و به ويژه "واتيكان" اين كار بزرگ را پيگيري كند.
برگرفته از ماهنامه ي خواندني- شماره 45
۱ نظر:
و ما دانشمند بزرگی همچو او را نمی شناختیم جای تاسف است.
ارسال یک نظر